هیچ چیز برای یک اپراتور دیگ بخار یا تکنسین تأسیسات، ناامیدکننده‌تر از دیگ بخاری نیست که در لحظه نیاز، از روشن شدن سر باز می‌زند! مشعل دیگ بخار بخش مهمی از سیستم احتراق است. این مشعل نقش حیاتی در عملکرد کل دستگاه دارد و بروز مشکل در آن کل فرآیند تولید بخار را متوقف می‌کند. روشن نشدن مشعل یکی از مشکلات رایجی است که دلایل متعددی داشته دارد. اما با یک رویکرد سیستماتیک و آشنایی با دلایل احتمالی، می‌توان مشکل را پیدا و برطرف کرد.

در این راهنما قصد داریم به بررسی مهم‌ترین علت‌های روشن نشدن مشعل دیگ بخار بپردازیم و یک راهنمای قدم به قدم برای عیب یابی مشعل دیگ بخار ارائه دهیم. پس اگر با مشعل دیگ بخارتان به مشکل خورده‌اید یا می‌خواهید دانش خود را در این زمینه افزایش دهید، با ما همراه باشید.

بررسی‌های اولیه و ایمنی

قبل از اینکه آچار به دست شوید و شروع به باز کردن قطعات کنید، چند بررسی ساده و اولیه می‌تواند مشکل را حل کند یا حداقل شما را در مسیر درست قرار دهد. ایمنی هم که حرف اول را می‌زند! ابتدا از برقراری برق اصلی به مشعل و دیگ بخار و روشن بودن کلیدهای مربوطه مطمئن شوید و چک کنید که فیوز یا مدارشکنی نپریده باشد.

سپس، نگاهی به سطح سوخت بیندازید؛ شاید به همین سادگی مشکل حل شود. وضعیت کنترل پنل را بررسی کنید؛ آیا چراغ خطا یا ریست روشن است؟ بسیاری از مشعل‌ها پس از چند تلاش ناموفق یا بروز خطا، در حالت قفل ایمنی قرار می‌گیرند و نیاز به ریست دستی دارند.

همچنین چک کنید که سیستم فرمان گرما، مانند ترموستات یا پرشر سوئیچ، واقعاً درخواست روشن شدن مشعل را صادر کرده است. فراموش نکنید که پیش از هرگونه بررسی داخلی یا دست زدن به اتصالات، حتماً برق اصلی دستگاه را قطع کرده و شیر اصلی سوخت را ببندید.

بررسی علل روشن نشدن مشعل دیگ بخار

خب، اگر بررسی‌های اولیه جواب نداد، وقت آن است که کمی عمیق‌تر شویم. مشکلات مشعل معمولاً در یکی از این پنج دسته اصلی قرار می‌گیرند:

برق و کنترل

این دسته شامل تمام مواردی است که مانع رسیدن فرمان صحیح یا برق کافی به اجزای مختلف مشعل می‌شود. از موارد ساده‌ای مانند شل بودن یا نادرست بودن اتصالات الکتریکی در ترمینال‌های مختلف (موتور فن، پمپ، ترانس، شیر برقی، سنسورها، کنترلر) گرفته تا سوختن فیوز مدار فرمان یا عمل کردن رله اضافه بار موتورها، همگی می‌توانند باعث توقف کار شوند.

گاهی کنتاکتورها چه در دیگ بخار افقی چه عمودی مشکل دارند یا خود کنترلر اصلی مشعل (رله یا PLC) ایراد پیدا می‌کند. افت ولتاژ شبکه نیز می‌تواند عملکرد صحیح قطعات حساس مانند ترانس جرقه یا شیر برقی را مختل کند. همچنین نباید از نقش اینترلاک‌های ایمنی غافل شد؛ فعال شدن یا خرابی هر یک از سوئیچ‌های فشار گاز (پایین یا بالا)، سوئیچ فشار هوا، سوئیچ سطح پایین آب دیگ، سوئیچ فشار بالای بخار یا حتی میکروسوئیچ بسته بودن درب مشعل، می‌تواند کل فرآیند استارت را متوقف کند و یک علت روشن نشدن مشعل دیگ بخار باشد.

سوخت‌رسانی

احتراق بدون سوخت کافی و مناسب هیچ رقمه ممکن نیست. بنابراین، هرگونه نقصی در مسیر سوخت‌رسانی می‌تواند مانع روشن شدن مشعل شود. مطمئن شوید شیرهای دستی در مسیر سوخت (از مخزن تا مشعل) باز هستند. یکی از شایع‌ترین دلایل، گرفتگی فیلترهای سوخت فیلتر خط، فیلتر پمپ یا فیلتر خود نازل است، به‌خصوص در صورت استفاده از سوخت‌های ناخالص؛ تمیز کردن منظم آن‌ها حیاتی است.

پمپ سوخت شاید به دلایل الکتریکی، قفل مکانیکی، هوا گرفتن (Air Lock) یا چرخش معکوس کار نکند یا فشار کافی ایجاد نکند. فشار سوخت باید در محدوده تنظیم شده باشد؛ فشار خیلی کم یا خیلی زیاد مانع احتراق صحیح می‌شود. دمای سوخت نیز، به‌ویژه برای سوخت‌های سنگین مانند مازوت، مهم است و سرد بودن بیش از حد آن مشکل‌ساز می‌شود. وجود آب یا ناخالصی در سوخت نیز شاید احتراق را مختل کند.

شیر برقی سوخت (Solenoid Valve) اصلی یا پیلوت احتمالا خراب شده یا به درستی باز نشود. در نهایت، گرفتگی سوراخ‌های بسیار ریز نازل اصلی یا پیلوت به دلیل رسوبات یا ناخالصی‌ها، از رسیدن سوخت کافی به منطقه احتراق جلوگیری می‌کند.

به هوارسانی و احتراق

لازمه احتراق کامل نسبت دقیقی از هوا به سوخت است. فن دمنده هوا (FD Fan) باید به درستی کار کند؛ مشکلات الکتریکی یا مکانیکی آن هوارسانی را متوقف می‌کند. دمپر هوا (Air Damper) اگر گیر کرده باشد یا تنظیم نباشد هوای خیلی کم یا خیلی زیاد، مانع تشکیل شعله پایدار می‌شود.

باز بودن بیش از حد دمپر هوا یا دریچه دودکش در زمان استارت نیز می‌تواند شعله اولیه را خاموش کند. هرگونه گرفتگی در مسیر ورودی هوا به فن یا مسیر خروج دود (دودکش)، علاوه بر اختلال در احتراق، شاید باعث عملکرد نادرست سوئیچ فشار هوا شود. نهایتاً، تنظیم نبودن نسبت هوا به سوخت دلیل اصلی احتراق ناقص، دود کردن شعله، یا عدم تشکیل شعله پایدار است.

سیستم جرقه‌زنی

برای شروع کار این سیستم نیاز به یک جرقه قوی و به‌موقع است. اگر جرقه‌ای تولید نمی‌شود، ممکن است ترانسفورماتور جرقه خراب باشد یا برق به آن نرسد. الکترودهای جرقه را بررسی کنید؛ کثیف بودن، شکستگی عایق سرامیکی، تنظیم نبودن فاصله استاندارد بین دو الکترود یا فاصله آن‌ها با نازل سوخت و یا اتصال کوتاه آن‌ها به بدنه مشعل، همگی ممکن است مانع ایجاد جرقه مؤثر شوند. همچنین کابل‌های ولتاژ بالا و اتصالات آن‌ها به ترانس و الکترودها باید سالم و محکم باشند.

تشخیص شعله

گاهی اوقات مشعل روشن می‌شود اما بلافاصله خاموش شده و دستگاه خطا می‌دهد. این معمولاً به معنی عدم تشخیص صحیح شعله توسط سیستم کنترلی است. سنسور شعله (میله یونیزاسیون یا چشم الکتریکی/فتوسل) ممکن است کثیف باشد و نیاز به تمیزکاری داشته باشد این شایع‌ترین علت است. خود سنسور ممکن است خراب یا معیوب شده باشد یا در موقعیت نادرستی نصب شده و شعله را به خوبی نبیند.

وجود مانع فیزیکی بین شعله و سنسور نیز می‌تواند مشکل‌ساز باشد. مشکلات الکتریکی مانند شل بودن یا اشتباه بودن سیم‌کشی سنسور به کنترلر، اتصال کوتاه سیم، یا عدم اتصال زمین (Ground) مناسب برای سیستم به‌ویژه برای میله یونیزاسیون نیز باعث ارسال سیگنال اشتباه می‌شود.

بعضی وقت‌ها نور محیط می‌تواند روی چشم الکتریکی دیگ بخار عمودی تأثیر منفی بگذارد. در برخی موارد نیز کنترلر مشعل قادر به پردازش صحیح سیگنال نیست. نهایتاً، اگر شعله اولیه (پیلوت یا اصلی) به دلیل تنظیم نبودن هوا و سوخت، ناپایدار یا ضعیف باشد، سنسور نمی‌تواند آن را به طور قابل اعتماد تشخیص دهد.

راهنمای عیب‌یابی قدم به قدم

حالا که با دسته‌بندی دلایل احتمالی آشنا شدیم، چطور به صورت سیستماتیک عیب یابی مشعل دیگ بخار را انجام دهیم؟

1. بررسی اولیه و ایمنی: دوباره تاکید می‌کنیم، ابتدا موارد پایه (برق، سوخت، خطاها) را چک کنید و ایمنی را رعایت کنید (قطع برق و سوخت).
2. مشاهده دقیق فرآیند استارت: دکمه استارت را بزنید و با دقت به صداها و اتفاقات مراحل اولیه توجه کنید. آیا فن روشن می‌شود؟ آیا صدای جرقه می‌آید؟ آیا شعله پیلوت تشکیل می‌شود؟ آیا مشعل اصلی تلاش برای روشن شدن می‌کند؟ آیا شعله اصلی تشکیل شده و بلافاصله خاموش می‌شود؟ پاسخ به این سوالات، شما را به سمت دسته مشکل احتمالی هدایت می‌کند.
3. بررسی سیستماتیک: بر اساس مشاهدات مرحله قبل، به سراغ دسته مشکلات محتمل‌تر بروید و موارد ذکر شده در توضیحات آن دسته را یک به یک و با منطق بررسی کنید. برای مثال، اگر جرقه‌ای وجود ندارد، ابتدا وضعیت الکترودها تمیزی، فاصله، شکستگی و اتصالات کابل‌ها را بررسی کنید و سپس به سراغ ترانسفورماتور بروید.
4. استفاده از ابزار : در صورت داشتن دانش و ابزار لازم (مانند مولتی‌متر)، می‌توانید طبق نقشه الکتریکی مشعل، ولتاژها و پیوستگی مدارها را چک کنید.
5. مراجعه به دفترچه راهنما: دستورالعمل مشعل و دیگ بخار شما بهترین منبع برای درک کدهای خطا و روش‌های عیب‌یابی مخصوص مدل دستگاهتان است.
6. کمک از متخصص: اگر مشکل پیچیده بود، یا ابزار و دانش کافی را نداشتید، حتماً و بدون درنگ از یک تکنسین متخصص و مجرب کمک بگیرید. به هیچ عنوان اقدام به تعمیرات ناآگاهانه نکنید.

علاج واقعه قبل از وقوع

بهترین راه برای جلوگیری از روشن نشدن مشعل دیگ بخار و سایر مشکلات، انجام بازرسی‌ها و نگهداری منظم مشعل و دیگ بخار است. تمیز کردن دوره‌ای فیلترها، نازل‌ها، الکترودها و سنسور شعله در کنار بررسی و محکم کردن اتصالات الکتریکی و کنترل عملکرد صحیح فن، دمپر و سوئیچ‌های ایمنی، نقش مهمی در کاهش بروز مشکل دارد.

توصیه من به شما این است که مشعل به صورت سالانه توسط تکنسین متخصص سرویس و تنظیم شود تا نسبت هوا به سوخت همواره بهینه باقی بماند و تمام اجزا بازبینی شوند.

مشعل دیگ بخار و مشکلاتش

علت روشن نشدن مشعل دیگ بخار می‌تواند چیزهای زیادی باشد که از مسائل ساده‌ای مانند قطعی سوخت یا برق، تا مشکلات فنی پیچیده‌تر در سیستم‌های کنترلی، سوخت‌رسانی، هوارسانی، جرقه‌زنی یا تشخیص شعله را در بر می‌گیرد. چطور در عیب یابی مشعل حرفه‌ای باشید؟ داشتن یک رویکرد منطقی و سیستماتیک، شروع از بررسی‌های اولیه و سپس محدود کردن دلایل احتمالی بر اساس مشاهدات دقیق  مهم است. به یاد داشته باشید که ایمنی همیشه باید در اولویت باشد و مراجعه به دفترچه راهنمای سازنده و در صورت نیاز، کمک گرفتن از متخصصان مجرب، بهترین راه برای حل مشکلات و تضمین عملکرد ایمن و پایدار دیگ بخار شماست.